ریسک اعتباری (Credit Risk)

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

ریسک اعتباری به معنای ریسک نکول بدهی و احتمال عدم ایفای تعهد در نتیجه شرایط خاص متعهد (وام‌گیرنده) به وام‌دهنده اطلاق می‌گردد. به عبارت دیگر، ریسک اعتباری مربوط به زیان‌های ناشی از عدم بازپرداخت یا بازپرداخت با تأخیر اصل یا فرع وام از طرف مشتری می‌باشد. این نوع ریسک در شرایط نامناسب اقتصادی نظیر رکود و بحران اقتصادی افزایش می‌یابد. هرچه ریسک اعتباری پیش‌بینی شده بیشتر باشد، نرخ بهره‌ای که سرمایه‌گذاران برای قرض‌دادن سرمایه‌شان درخواست خواهند کرد، بالاتر می‌رود. ریسک اعتبـاری بر اساس توانایی کلی وام‌گیرنده در بازپرداخت محاسبه می‌شود. این محاسبه شامل دارایی‌های وثیقه‌ای وام‌گیرنده، توانایی تولید سود و قدرت مالیاتی می‌شود. ریسک پرتفوی اعتباری و ریسک اعتباری قرض‌گیرنده منفرد از مهم‌ترین جنبه‌های ریسک اعتباری به شمار می‌رود که عدم شناخت کافی در این زمینه می‌تواند زمینه فروپاشی بانک‌ها و نهادهای مالی را فراهم نماید. درواقع، اهمیت و جایگاه ریسک اعتباری در نهادهای مالی به اندازه‌ای مهم و قابل توجه است که تمرکز اصلی بیانیه بال به طور کامل بر این نوع ریسک بوده است.

تعریف به حد

ریسک اعتباری یکی از انواع ریسک مالی است که به احتمال زیان وام‌دهنده به علت ناتوانی وام‌گیرنده در بازپرداخت تعهدات مالی خود اشاره دارد. این نوع ریسک در شرایط نامناسب اقتصادی نظیر رکود و بحران اقتصادی افزایش می‌یابد. ریسک پرتفوی اعتباری و ریسک اعتباری قرض‌گیرنده منفرد از جنبه‌های مختلف ریسک اعتباری به شمار می‌رود. ریسک اعتباری در سطوح مختلف به انواع ریسک سیاسی، ریسک طرف معامله و ریسک تسویه تقسیم‌بندی می‌گردد.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

ریسک اعتباری در کنار ریسک بازار، ریسک نقدینگی و ریسک نرخ بهره از انواع ریسک‌های مالی تلقی می‌گردد که از لحاظ ویژگی‌ها، انواع،  عوامل ایجادکننده و روش‌های مدیریت با یکدیگر متفاوت است. ریسک اعتباری به احتمال زیان وام‌دهنده به علت ناتوانی وام‌گیرنده در بازپرداخت تعهدات مالی خود اشاره دارد. دلایل اصلی ناتوانی در پرداخت را می‌توان به عوامل خاص اقتصادی، صنعت یا مشتری نسبت داد، بطوریکه در شرایط نامناسب اقتصادی نظیر رکود و بحران اقتصادی، ریسک اعتباری افزایش می‌یابد. ریسک اعتباری متعهد، ریسک اعتباری در پروژه‌ها، ریسک اعتباری سرمایه در گردش از مهم‌ترین جنبه‌های ریسک اعتباری به‌شمار می‌رود.

فهرست مطالب

مقدمه

ریسک اعتباری به معنای ریسک نکول بدهی و ناشی از ناتوانی وام‌گیرنده در بازپرداخت تعهدات مالی می‌باشد. در نخستین قدم، ریسک را وام‌دهنده متحمل می‌شود که شامل از دست‌دادن اصل و بهره وام، اخلال در جریان نقدی و افزایش هزینه‌های وصول مطالبات است. زیان می‌تواند به شکل کامل یا جزئی باشد. در بازارهای کارا، میزان بالاتر ریسک اعتباری با هزینه‌های استقراض بالاتر مرتبط است. به همین دلیل، از سنجه‌های هزینه وام‌گرفتن مانند اختلاف بازده می‌توان استفاده کرد تا میزان ریسک اعتباری براساس ارزیابی‌ها توسط شرکت‌کنندگان بازار استنتاج شود.

زیان‌ها در شرایط متعدد زیر ایجاد می‌شوند:

• مصرف‌کننده از پرداخت بدهی وام رهنی، کارت اعتباری، خط اعتباری یا سایر وام‌های خود ناتوان باشد.

• شرکت از بازپرداخت بدهی ثابت یا شناور به پشتوانه دارایی ناتوان باشد.

• صاحب کسب و کار یا مصرف کننده، سیاهه خرید تجاری را هنگام سررسید نپردازد.

• صاحب کسب و کار دستمزدهای استحقاقی کارکنان را در موعد مقرر نپردازد.

• انتشاردهنده اوراق قرضه دولتی یا خصوصی از پرداخت مبلغ یک کوپن یا اصل آن در سررسید خودداری کند.

• شرکت بیمه ورشکسته که تعهد بیمه‌نامه را نپردازد.

• بانک ورشکسته که وجوه را به سپرده‌گذار بازنگرداند.

• دولت حمایت ورشکستگی را به مصرف‌کننده یا بنگاه دارای مشکل اعطا کند.

به طور معمول، وام‌دهنده برای کاهش ریسک اعتباری به ارزیابی اعتباری وام گیرنده می‌پردازد که در بعضی مواقع نیاز است وام‌گیرنده به تهیه بیمه مناسب ازقبیل بیمه رهنی اقدام کند و یا برخی از دارایی‌های وام گیرنده به عنوان وثیقه گرفته شود و یا اینکه تضمین و ضمانتی از طرف شخص ثالث دریافت گردد. وام‌دهنده همچنین می‌تواند خودش را در برابر این ریسک بیمه کند یا بدهی را به شرکتی دیگر بفروشد. در حالت کلی، هر اندازه ریسک بالاتر باشد نرخ بهره‌ای که از بدهکار درخواست خواهد شد تا بابت بدهی بپردازد بالاتر خواهد بود. ریسک اعتباری عمدتا هنگامی مطرح می‌شود که وام‌گیرندگان قادر به پرداخت مبلغ مورد نظر در سررسید (چه به صورت عمدی یا به علت ناتوانی مالی) نباشند.

تعریف

ریسک اعتباری به احتمال زیان ناشی از عدم اجرای تعهدات قراردادی و عدم تمایل یا توانایی (یا به هر دلیل دیگری) طرف مقابل در بازپرداخت تعهدات مالی اشاره دارد. اگر احتمال زیان بالا باشد به همان نسبت ریسک اعتباری نیز بالا است و بالعکس. احتمال عدم ایفای تعهد در نتیجه شرایط خاص یک متعهد یا وام‌گیرنده منفرد، معمولا به عنوان ریسک اعتباری بنگاه یا ریسک اعتباری متعهد۱ شناخته می‌شود. درحالیکه حدود ریسک اعتباری به گروهی از وام‌گیرندگان، ریسک پرتفوی اعتباری نامیده می‌شود. این تقسیم‌بندی برای درک مناسب مدیریت ریسک اعتباری از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، چون دلایل اصلی برای ناتوانی در پرداخت را می‌توان به عوامل خاص اقتصادی، صنعت یا مشتری نسبت داد.

جنبه‌های ریسک اعتباری

ریسک اعتباری متعهد یا بنگاه

ریسک متعهد برای درک احتمال از دست دادن اعتبار (به عنوان مثال ریسک اعتباری) از یک مشتری منفرد مربوط می‌شود. ایجاد یک سبد اعتباری سالم نیاز به انتخاب دقیق ریسک‌های متعهد دارد.

ریسک‌های اعتباری در پروژه‌ها

پروژه‌های موفقیت‌آمیزی که دولت و بخش خصوصی اجرا می‌کنند معمولا رفاه ملت‌ها را تعیین می‌کنند. تعداد پروژه‌هایی که در کشور توسعه‌یافته شروع و تکمیل می‌شود معمولا بسیار بیشتر از یک کشور کمتر توسعه‌یافته است. اجرای هر پروژه، فرصت‌هایی را برای آن کشور ایجاد می‌کند. درواقع این پروژه‌ها، منابع کشور را به سمت استفاده مولد هدایت می‌کند، باعث افزایش اشتغال شده و محصولات و تولیدات جدید به اقتصاد می‌افزاید. لذا در مجموع افزایش کلی در تقاضا را به دنبال دارد که در اصطلاح اقتصادی به اثر ضریب فزاینده می‌انجامد. اما شروع پروژه به سرمایه نیاز دارد. تامین مالی پروژه اصطلاحی است که برای توصیف تامین مالی هر سرمایه‌گذاری بزرگی استفاده می‌شود که مستلزم افق زمانی بلندتر با منافع بلندمدت است. بخش چشمگیری از تامین مالی پروژه از طریق اعطای اعتبار حاصل می‌شود. معمولا پروژه‌ها از طریق ترکیبی از بدهی و سرمایه تامین می‌شود. مزیت مالیاتی بدهی هم عامل جذاب دیگری است. همچنین طیف وسیعی از تأمین‌کنندگان مالی پروژه از بانک‌های منطقه‌ای و تأمین‌کنندگان کارخانه و ماشین‌آلات گرفته تا نهادهای تأمین مالی بین‌المللی وجود دارد که تمایل به تأمین مالی پروژه‌های بخش خصوصی و دولتی هستند که قابل اجرا و امکانپذیر باشند.

ریسک‌های اعتباری در سرمایه در گردش

سرمایه در گردش را به عنوان شریان اصلی (خون) کسب وکار می‌شناسند. هیچ کسب و کاری بدون سرمایه در گردش کافی نمی‌تواند به بقای خود ادامه دهد. کسب و کار بدون سرمایه در گردش کافی مانند یک شخص کم خون است. کم‌خونی یعنی شخص فاقد گلبول‌های قرمز کافی در خون باشد که در نتیجه باعث ضعف و بیماری او می‌گردد وهمه افراد علاقه‌مند نگران شخص کم خون خواهند بود. به همین ترتیب در فضای تجاری، اگر مشتری علایم کم خونی در کسب و کار را نشان دهد، تأمین‌کنندگان اعتبار نیز نگران خواهند شد. به عبارت دیگر عدم سرمایه در گردش بر موقعیت اعتباری مشتریان تاثیر می‌گذارد. ریسک‌های اعتباری سرمایه در گردش به مشکلات نقدینگی منجر خواهد شد که به نوبه خود می‌تواند به عدم تسویه بدهی‌های بانکی، تأمین‌کنندگان و سایر بستانکاران منجر گردد. در نخستین گام برای درک ریسک‌های اعتباری این حوزه، بایستی ماهیت سرمایه در گردش را بررسی کنیم. سرمایه در گردش از الزامات اساسی هر کسب و کاری است و به آن بخش از سرمایه گفته می‌شود که برای خرید مواد خام، پرداخت حقوق و دستمزد به کارکنان، تأمین هزینه‌های جابجایی کالاها و هزینه‌های مشابه مورد نیاز است. در این نوع سرمایه، اعتبار تجاری داده شده به مشتریان و دریافتی از تأمین‌کنندگان در نظر گرفته می‌شود. عدم تطابق زمان‌بندی بین انتقال حق مالکیت به محصول و تسویه حقوق و عوارض همراه با هزینه‌های متداول (حقوق، هزینه‌های کرایه حمل و غیره) به افزایش تقاضا برای وجوه کوتاه‌مدت می‌انجامد.

اصول و بنیان پرتفوی اعتباری

مدیر اعتباری امروزی و مدرن به عنوان مثال بانکدار، مدیر امور مالی و سرمایه‌دار تنها درصورت شناسایی ریسک‌های پرتفوی اعتباری می‌تواند در مورد حرفه خود عدالت را رعایت کند. نادیده گرفتن ریسک‌های پرتفوی اعتباری می‌تواند تأثیر فاجعه‌باری به همراه داشته باشد و حتی به ورشکستگی منجر شود. عدم موفقیت بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی در سراسر جهان را می‌توان در پرتفوی اعتباری ضعیف آنها جستجو نمود. پرتفوی اعتباری برای همه شرکت‌های تجاری که در معرض ریسک اعتباری قابل توجه هستند، حیاتی است. بیشتر کسب و کارهای امروزی بدون پرتفوی اعتباری نمی‌توانند ادامه حیات بدهند. درک مناسب ریسک پرتفوی اعتباری، عامل اصلی موفقیت شرکت‌هایی به شمار می‌رود که دارایی‌های اعتباری قابل توجهی دارند.

بازل و ریسک اعتباری

بیانیه‌های بازل تاکید شدیدی بر ریسک اعتباری دارد. در واقع تمرکز اصلی بیانیه بال 1 که در انتهای دهه ۱۹۸۰ منتشر شد به طور کامل بر ریسک اعتباری بود. بیانیه‌های بعدی بال نیز سایر ریسک‌هایی همچون ریسک بازار، ریسک نقدینگی، ریسک اهرم و ریسک تمرکز را دربرمی‌گیرد. اما، ریسک اعتباری هنوز هم از جایگاه و اهمیت بالایی در توافقات بازل برخوردار است، زیرا ریسک اعتباری نسبت به سایر ریسک‌های بانک‌ها یا نهادهای مالی از اهمیت بیشتری برخوردار است. علت اصلی مشکلات جدی بانکداری و موضوعات مربوط به بدهی‌های مشکوک‌الوصول را می‌توان مستقیما به استانداردهای اعتباری ناکارآمد، ضعف زیرساخت‌های مدیریت ریسک و یا عدم انعطاف‌پذیری در واکنش سریع به تغییرات در شرایط اقتصادی یا سایر شرایط بیرونی نسبت داد که به بدترشدن دارایی‌های اعتباری منجر می‌شود. بحران اعتباری سال ۲۰۰۸، نشان می‌دهد که مدیریت ناکافی ریسک اعتباری می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای از نسبت‌های سیستماتیک داشته باشد. سوءمدیریت یا عدم آگاهی از متعهد و ریسک‌های پرتفوی اعتباری به عنوان دلایل اصلی فروپاشی بانک‌ها و نهادهای مالی در این بحران شناخته شده است.

جستارهای وابسته

• ریسک مالی

• ریسک بازار

• ریسک نقدینگی

• ریسک نرخ بهره

پانویس/ پاورقی

منابع

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده