تقلب در چک بانکی (Cheque fraud)
مفهوم:
والد:
بعد:
فرزند:
لید
تقلب در چک مجموعه‌ای از اقدامات مجرمانه است که شامل استفاده غیرمجاز از چک برای تملک غیرقانونی یا استقراض وجوهی است که در حساب جاری یا مالکیت قانونی دارنده حساب قرار ندارند. امروزه فناوری نوین ، ایجاد چک‌های تقلبی و احراز هویت کاذب را به طور فزاینده‌ای برای مجرمان و جاعلان آسان کرده است. سه نوع سرقت چک عبارتند از: استفاده از چک‌های باطله سرقت شده برای به دست آوردن دسته چک جدید، چک‌شویی و سرقت دسته چک خام. چک‌های جعلی شامل اطلاعات شناسایی تقلبی یا چک‌های دروغین در حساب‌های معتبر می‌باشند. برنامه‌های تقلب چک عبارتند از وصول چک‌های جعلی; توقف دستورهای پرداخت; چک‌زایی، که یکی از جرایم اصلی یقه‌سفیدها محسوب می‌شود; و برداشت فوری که شامل برداشت بدون امضا، برداشت‌های از پیش اجازه داده شده و برداشت‌های تلفنی می‌باشد. ابزارهای پیشگیری از تقلب چک شامل بررسی قانونی اسناد، بررسی امضا، بررسی دست‌خط و دستگاه تشخیص الکترواستاتیک می‌باشد.
تعریف به حد
تقلب در چک بانکی، تقلب کارت اعتباری، تقلب در اوراق بهادار، تقلب بیمه‌ای و اختلاس، از انواع جرائم مالی هستند. تقلب در کارت اعتباری یک اصطلاح فراگیر برای کلاهبرداری با استفاده از کارت‌های پرداخت است. تقلب در اوراق بهادار، یک عمل فریبکارانه در بازارهای سهام یا کالا است. تقلب در چک بانکی نیز همانطور که از نام آن بر می‌آید، استفاده غیرمجاز از چک برای تملک غیرقانونی یا استقراض وجوهی است که در حساب جاری یا مالکیت قانونی دارنده حساب قرار ندارند.
وجوه افتراق یا شقوق مختلف
از انواع جرايم مالی که ممکن است افراد را قربانی کنند می‌توان تقلب در چک بانکی، تقلب کارت اعتباری، تقلب در اوراق بهادار، تقلب بیمه‌ای و اختلاس را برشمرد. تقلب در کارت اعتباری یک اصطلاح فراگیر برای کلاهبرداری با استفاده از کارت‌های پرداخت است. تقلب در اوراق بهادار که به عنوان کلاهبرداری سهام و سرمایه گذاری نیز معروف است، یک عمل فریبکارانه در بازارهای سهام یا کالا است که سرمایه گذاران را وادار می‌کند براساس اطلاعات نادرست، بر خلاف قوانین اوراق بهادار، تصمیمات خرید یا فروش را اتخاذ کنند که غالباً منجر به ضرر می‌شوند. تقلب در چک بانکی نیز همانطور که از نام آن بر می‌آید، استفاده غیرمجاز از چک برای تملک غیرقانونی یا استقراض وجوهی است که در حساب جاری یا مالکیت قانونی دارنده حساب قرار ندارند. چک‌های جعلی شامل اطلاعات شناسایی تقلبی یا چک‌های دروغین در حساب‌های معتبر می‌باشند. برنامه‌های تقلب شامل وصول چک‌های جعلی، توقف دستورهای پرداخت و چک‌زایی می‌باشد. برای ابزارهای پیشگیری از تقلب چک می‌توان از بررسی قانونی اسناد، بررسی امضا، بررسی دست‌خط و دستگاه تشخیص الکترواستاتیک نام برد.
فهرست مطالب
محتویات
مقدمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تقلب و دیگر فعالیتهای غیرقانونی مربوط به چک از دهه ۱۹۸۰ میلادی کل صنعت بانکی جهان را دچار چالش کرده است. این فعالیتهای غیرقانونی مربوط به چک علیه بانک‌ها در دهه ۱۹۹۰ میلادی اعلام شد و اکنون به اشکال مختلف وجود دارد. این موارد شامل چک‌های تغییر یافته، امضاهای جعلی، تأییدیه‌های جعلی، چک‌های تقلبی و چک‌بازی (حساب به حساب کردن وجوه) است. امروزه، فناوری و انقلاب فناورانه، ایجاد چک‌های تقلبی که واقعی به نظر میرسند و احراز هویت کاذب را که می‌تواند برای جعل شرکت‌ها و بانک‌ها مورد استفاده قرار گیرد، به طور فزاینده‌ای برای مجرمان آسان کرده است.
هرچند نمونه‌های گزارش شده از جرایم مالی هر سال افزایش می‌یابد، ولی یکی از جرایمی که از دیرباز بانک‌ها و مشتریان را گرفتار کرده ولی کاهش داشته، تقلب چک است. طبق گزارش‌ها، چک‌های تقلبی و چک‌بازی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱، ۷٫۵ درصد کاهش یافته است. کاهش تقلب چک به دلیل کاهش رواج استفاده از آن بوده است.
سرقت چک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
سه نوع سرقت چک عبارتند از: استفاده از چک‌های باطله سرقت شده برای به دست آوردن دسته چک جدید، چک‌شویی و سرقت دسته چک خام.
- چک‌ها و صورت‌های باطله سرقت شده: گرچه یک چک باطله سرقت شده را نمی‌توان نقد کرد، ولی ممکن است بتوان از طریق آن جرایمی را مرتکب شد. سارق می‌تواند با استفاده از چک باطله سرقت شده، از طریق چاپگر چک، دستور ارسال صادر کند و آنها را به نشانی الکترونیکی بفرستد. سپس ممکن است چک‌ها روی دسته چک جدید نوشته شود و پس از به دست آوردن شناسه‌های کاذب نقد شود.
- چک‌شویی: در این حالت چک‌های سرقت شده از طریق اضافه کردن مواد شیمیایی برای حذف برخی اطلاعات مانند نام گیرنده یا مبلغ چک، تغییر می‌کنند و در عین حال امضای صادرکننده چک تغییر نمی‌کند. پس از خشک شدن چک، شخص کلاهبردار می‌تواند نام هر گیرنده یا مبلغی را روی چک بنویسد و آن را نقد کند. بیشتر کلاهبرداران، مبالغ چک‌ها را تغییر اندکی می‌دهند تا حساسیت کمتری ایجاد شود و احتمال تفاضل مبلغ چک از موجودی حساب کاهش یابد. از آنجا که چک‌هایی که با جوهرهای رنگی و خودنویس نوشته می‌شوند، حساسیت بیشتری نسبت به مواد شیمیایی دارند، کارشناسان توصیه می‌کنند هنگام نوشتن چک از جوهر سیاه و خودکار ژله‌ای استفاده شود.
- سرقت دسته چک: سارقان حرفه‌ای با استفاده از روش‌های پیشرفته، دسته چک‌های خالی که با اطلاعات مشتری رمزگذاری شده‌اند را سرقت می‌کنند. این کار وصول کردن چک را آسان‌تر می‌کند. چک‌های شرکتی، به احتمال بیشتری در معرض این‌گونه سرقت هستند، زیرا به راحتی قابل نقد شدن و سپرده‌گذاری هستند.
چک‌های جعلی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
چک‌های جعلی شامل اطلاعات شناسایی تقلبی یا چک‌های دروغین در حساب‌های معتبر می‌باشند. یک عملیات مؤثر جعل چک می‌تواند در یک بازه زمانی سی روزه، یک سرمایه‌گذاری مالی کوچک را به یک ثروت انبوه تبدیل کند. این کار ممکن است بدون نیاز به تخصص رایانه‌ای بالا یا نرم‌افزارهای گران‌قیمت انجام شود. یک جاعل تا حدی پیش خواهد رفت تا چک او به یک چک اصیل تبدیل شود.
با وجود این برخی موارد وجود دارد که جعلی بودن چک را نشان می‌دهد. اگر اطلاعات چاپ شده روی چک، از نظر بافت و رنگ یکنواخت نباشد یا به سمت بالا و پایین برجسته باشد، احتمالاً آن چک جعلی است. همچنین شماره رهگیری در بالای چک باید با شماره رمزگذاری شده الکترونیکی در پایین چک مطابقت داشته باشد. معمولاً در چک‌های جعلی این اعداد مطابقت ندارند. شماره چک نیز باید در شماره سریال رمزگذاری شده در پایین چک یافت شود. با توجه به اینکه بسیاری از تجار، چک با شماره چک‌های کم را مظنون می‌دانند، جعل‌کنندگان اغلب سعی در اضافه کردن ارقام می‌نمایند. در اینجا نیز ممکن است جاعلین با انطباق جوهر مورد استفاده برای تولید چک مشکل داشته باشند. یک روش ساده و مؤثر برای تشخیص چک‌های بد، ورق زدن یک دسته چک باهم است. زیرا چک‌های جعلی گاهی اوقات با رنگ کمی متفاوت جلوه می‌کنند.
برنامه‌های تقلب چک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
وصول‌کنندگان چک‌های جعلی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این‌گونه افراد، متخصصین وصول کردن چک جعلی هستند. آنها اغلب یک مؤسسه یا فروشگاه خاص را انتخاب و روش‌های امنیتی آن را بررسی می‌کنند. هر فروشگاهی که هویت صادرکنندگان چک را به دقت بررسی می‌کند، هدف خوبی برای وصول‌کنندگان چک‌های جعلی نیست. با وجود این، این افراد کم‌تجربه‌ترین و تنبل‌ترین کارمندان فروشگاه را برای وصول کردن چک انتخاب می‌کنند. آنها از کارمند می‌خواهند مبلغ اضافی خرید را به صورت نقدی بازگرداند و مبلغی بیش از قیمت خرید برای چک در نظر می‌گیرند.
توقف دستورهای پرداخت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این روش بسیار ساده است. یک مشتری، کالای گرانی را با چک می‌خرد و سپس از بانک خود می‌خواهد پرداخت را متوقف کند. حتی ممکن است برخی افراد زیرک با تأمین‌کننده کالا تماس بگیرند و اعلام کنند که کالا معیوب است و آنها انتظار دارند پاسخ نماینده قانونی مشتریان را بشنوند. در همین حال وصول‌کننده چک، کالا را با قیمت بالاتری می‌فروشد.
چک‌زایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
چک‌زایی یکی از جرایم اصلی یقه‌سفیدها محسوب می‌شود و حتی با وجود توانایی مؤسسات مالی برای کشف آن، همچنان وجود دارد. در این روش، چند حساب بانکی افتتاح می‌شود و پول از یک حساب به حساب دیگر سپرده‌گذاری می‌شود. ولی هرگز پولی وجود ندارد. چک‌زایی از طریق فلوت انجام می‌شود. فلوت مبلغ وجوه اضافی تولید شده در فرایند جمع‌آوری مطالبات است و به دلیل اعطای اعتبار پیش از تسویه چک پدید می‌آید.
برداشت فوری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برداشت فوری شامل یک چک صادر شده توسط یک فروشنده است که شماره حساب چک خریدار را دارد ولی امضا ندارد. برداشت فوری می‌تواند برای ارتکاب تقلب چک استفاده شود. این کار شامل سوء استفاده از اطلاعات حساب برای برداشت از حساب بانکی شخص بدون امضای او است. سایر موارد برداشت فوری شامل برداشت‌های از پیش اجازه داده شده و برداشت‌های تلفنی است.
ابزارهای پیشگیری از تقلب چک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بررسی قانونی اسناد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
همانطور که از طریق دی‌ان‌ای یا اثرانگشت می‌توان هویت افراد را تشخیص داد، امکان شناسایی فرد از طریق دست‌خط نیز وجود دارد. بدین منظور کارشناس مربوط بر امضا و دست‌خط فرد تمرکز می‌کند.
امضا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اگر بازرس تقلب بخواهد یک امضای جعلی را بررسی کند، باید امضای جعلی را با یک نمونه امضای واقعی مقایسه و تفاوت بین آنها را مشخص کند. هرچند که ممکن است امضای یک شخص طی زمان تغییر کند، ولی برای شخص جاعل، جعل کردن امضا با صد در صد دقت غیرممکن است. امضا هر فرد یکی از مشخصه‌های او است که قابل جعل نیست.
دست‌خط[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دست‌خط افراد نیز همانند اثرانگشت منحصر به فرد است. بنابراین اگر بخشی از چک به صورت دست‌نویس تکمیل شود، کارشناس فرصت بیشتری برای شناسایی جعل چک دارد.
دستگاه تشخیص الکترواستاتیک[ویرایش | ویرایش مبدأ]
دستگاه تشخیص الکترواستاتیک به کارشناسان تقلب اجازه می‌دهد تا از بالای صفحه یک کاغذ تا پنج صفحه زیر ِصفحه اصلی، نوشته برجسته را تشخیص دهند. این ابزار از تونر فتوکپی استفاده می‌کند تا نواحی برجسته را پس از پوشاندن سند با یک فیلم پلاستیکی با بار الکتریکی مشخص کند. هنگامی که یک سند با دستگاه الکترواستاتیک پردازش می‌شود و تصویر تونر پدیدار می‌شود، برجستگی‌های نوشتار به وضوح تعیین و متمایز می‌شود. اگر نوشته طراحی شده در یک بررسی یا نمایش نتایج برای دادگاه به کار گرفته شود، کارشناس تقلب باید از فناوری پردازش الکتریکی تصویر برای ارتقای بیشتر آن استفاده کند.
جستارهای وابسته
- جرائم بخش مالی
- تقلب دربیمه
- تقلب در اوراق بهادار
- اختلاس
پانویس/ پاورقی
منابع
- Boorman, J., & Ingves, S. (2001). Financial system abuse, financial crime and money laundering-background paper. Washington, IMF.
- Association of Certified Fraud Examiners. (2014). Fraud examiners manual. Association of certified Fraud Examiners
پیوند به بیرون
الگوهای ناوبری
رده