اشتهای ریسک (Risk Appetite )

مفهوم:

والد:

بعد:

فرزند:

---

لید

اشتهای ریسک متمرکز بر ریسک و پارامترهایی است که سازمان باید در تصمیم‌گیری‌ها به‌کار گیرد تا زیان کمتری متحمل شود. اشتهای ریسک انواع ریسک‌های یک سازمان اعم از ریسک بازار، محصول و خدمات و مشتریان  را تعریف می‌کند. اشتهای ریسک انواع ریسک سازمانی که مورد انتظار است را نشان داده و بین ریسک‌های پذیرفته شده و پذیرفته نشده تفاوت قائل می‌شود. اشتهای ریسک باید محیط عملیاتی فعلی را منعکس ساخته و نشان دهد چطور تغییرات ممکن است رخ دهد. همچنین باید به‌صورت دوره‌ای بازنگری شده و بر مبنای استانداردهای بین‌المللی، تصمیمات مدیریت و مبتنی بر فعالیت بانک تعیین شود. شناسایی عناصر اصلی اشتهای ریسک از جمله تحمل ریسک، حدود ریسک و بودجه ریسک برای قانونگذاران دارای اهمیت است.

تعریف به حد

اشتهای ریسک یکی از اصول مدیریت ریسک جامع سازمانی بوده و متمرکز بر ریسک و پارامترهایی است که سازمان باید در تصمیم‌گیری‌ها به‌کار گیرد تا زیان کمتری متحمل شود. اشتهای ریسک تعریف می‌کند چه نوع ریسک‌هایی را یک سازمان مواجه خواهد شد اعم از ریسک بازار، محصول و خدمات و مشتریان. سطح اشتهای ریسک بستگی به دوره زندگی و دوره عمر یک بانک دارد.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

اشتهای ریسک در کنار اهداف ریسک، ساختار ریسک و فرهنگ ریسک از انواع اصول مدیریت ریسک جامع سازمانی تلقی می‌گردد که از لحاظ ساختار و ویژگی‌ها و اجزای سازنده با یکدیگر متفاوت می‌باشد. نقش محوری اشتهای ریسک، در تصمیم‌های کسب و کار، مربوط به پوشش ریسک‌های غیر مالی نظیر انطباق، ریسک مقررات و سایر ریسک‌های غیر مالی علاوه بر ریسک‌های مالی است.

فهرست مطالب

مقدمه

اشتهای ریسک پس از بحران ۲۰۰۷ بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و سیاستگذاران توجه خود را به اینکه چطور می‌توانند ثبات بانک را حفظ کنند، متمرکز نمودند. در ابتدا سیاستگذاران متمرکز بر الزاماتی نظیر الزامات سرمایه و نقدینگی برای کاهش احتمال ورشکستگی بودند و روش‌هایی را جستجو می‌کردند که بتوانند مانع از رخداد ورشکستگی بانک‌ها شوند. امروزه سیاستگذاران و ناظران بر حاکمیت ریسک و بهبود فرآیند داخلی بانک جهت ممانعت از ورشکستگی آن تأکید دارند، اشتهای ریسک و حسابداری شفاف ریسک از جمله این موارد است. نقش محوری اشتهای ریسک، در تصمیم‌های کسب و کار، مربوط به پوشش ریسک‌های غیر مالی نظیر انطباق، ریسک مقررات و سایر ریسک‌های غیر مالی علاوه بر ریسک‌های مالی است. پوشش همه این موارد توسط اشتهای ریسک، چالش صنعت بانکداری است. صنعت بانکداری کشور ما نیز با چالش مدیریت ریسک مواجه است. یکی از عناصری که می‌تواند به بهبود کیفیت و نظارت بر حسن مدیریت ریسک کمک نماید، پیاده‌سازی چارچوب اشتهای ریسک است. اما قبل از پیاده‌سازی ضروری است، ادبیات نظری مربوط به اشتهای ریسک بیان شود. بنابراین در این فصل با توجه به اهمیت موضوع چارچوب اشتهای ریسک بررسی می‌شود.

تعریف اشتهای ریسک و جایگاه آن در استراتژی ریسک بانک

اشتهای ریسک متمرکز بر ریسک و پارامترهایی است که سازمان باید در تصمیم‌گیری‌ها به‌کار گیرد تا زیان کمتری متحمل شود. اشتهای ریسک تعریف می‌کند چه نوع ریسک‌هایی را یک سازمان مواجه خواهد شد اعم از ریسک بازار، محصول و خدمات و مشتریان. سطح اشتهای ریسک بستگی به دوره زندگی و دوره عمر یک بانک دارد. تحمل ریسک حداکثر ریسکی را که یک سازمان می‌تواند در نظر بگیرد را کمی‌سازی می‌کند. به عنوان مثال، حداکثر ریسکی که یک سازمان می‌تواند با توجه به سرمایه خود، سطح نقدینگی و ظرفیت استقراض، میزان شهرت و الزامات قانونی، محدودیت‌های عملیاتی و تعهدات به سهامداران، مشتریان و ذینفعان تحمل کند. سطحی از تحمل ریسک که یک سازمان می‌تواند متحمل شود، بستگی به سطح ‍پیچیدگی، اهداف استراتژیک و تعریف چارچوب ریسک دارد. گروه‌بندی ریسک در یک مدل ارزیابی ریسک سازمانی تعریف می‌شود که در آن ریسک بر اساس احتمال رخداد ریسک گروه‌بندی می‌شود. اشتهای ریسک انواع ریسک سازمانی که مورد انتظار است را نشان داده و بین ریسک‌های پذیرفته شده و پذیرفته نشده تفاوت قائل می‌شود. اشتهای ریسک باید محیط عملیاتی فعلی را منعکس ساخته و نشان دهد چطور تغییرات ممکن است رخ دهد. همچنین باید به‌صورت دوره‌ای بازنگری شده و بر مبنای استانداردهای بین‌المللی، تصمیمات مدیریت و مبتنی بر فعالیت بانک تعیین شود. شناسایی عناصر اصلی اشتهای ریسک برای قانونگذاران دارای اهمیت است. مهم است که مشخص شود، اشتهای ریسک چگونه عمل می‌کند و نقش مدیران میانی و بالادستی چیست؟

عناصر اصلی اشتهای ریسک عبارت هستند از:

ظرفیت ریسک: حداکثر سطح ریسک که یک نهاد مالی می‌تواند فرض کند بر اساس منابع مشخص خود(قبل از اینکه سرمایه و نقدینگی مورد نیاز را آماده‌سازد) و محیط عملیاتی( زیر ساخت و تخصص مدیریت ریسک)، و تعهدات سهامداران.

ریسک‌پذیری اشتهای ریسک: سطح مجموع و انواع ریسکی که نهاد مالی می‌خواهد برای دستیابی به اهداف کسب و کار بپذیرد یا اجتناب نماید. مجموعه اشتهای ریسک باید شامل مقادیر کمی و کیفی شرح‌داده شده مرتبط با سودآوری، سرمایه و اندازه ریسک و نقدینگی باشد و ریسک‌های مالی و غیر مالی را نیز پوشش دهد.

اشتهای ریسک: سطوح مجموع و انواع ریسک‌هایی که یک نهاد مالی می‌خواهد در ظرفیت ریسک خود بپذیرد.

چارچوب اشتهای ریسک: روش کلی شامل، سیاست‌ها، فرآیند‌ها، محدودیت‌ها، کنترل‌ها و سیستم‌هایی است که اشتهای ریسک در نظر گرفته و مدیریت می‌کند. انتظارات در مورد اینکه چارچوب اشتهای ریسک چطور کار می‌کند، در قلب نهاد مالی قرار دارد. در بالاترین سطح، چارچوب اشتهای ریسک باید هماهنگ با مدل کسب و کار و استراتژی بانک باشد. به عبارت دیگر، در برنامه سالانه مدیریت باید سازگاری اشتهای ریسک را با استراتژی بانک بررسی کند و تغییرات لازم را در استراتژی بانک ایجاد نموده و مجدد اشتهای ریسک را ارزیابی نماید.

در بررسی اشتهای ریسک چند سوال مطرح است. یک بانک چطور اشتهای مربوط به فعالیت‌های جاری را تعیین می‌کند. چه حدی را باید در شرایط استرس در نظر گرفت. آیا همبستگی بین اشتهای ریسک کسب و کارهای مختلف و انواع ریسک وجود دارد اگر بله چطور؟. زیان‌ها چطور تعیین می‌شود. با این وجود این مسائل قابل بررسی هستند و این روش برای اولین بار تمام مدل کسب و کار و انواع ریسک را بر پایه یکسان قرار می‌دهد: مدل کسب و کار می‌تواند مقایسه شود و اشتهای ریسک می‌تواند به‌صورت مجموع بیان شود. زیان مورد انتظار نمی‌تواند تنها معیار قابل اندازه‌گیری باشد،معیار نقدینگی برای سطوح بالای اشتهای ریسک و مقادیر کیفی مورد نیاز است. این معیار  در کنارمعیار اشتهای ریسک، حاکمیت و کنترل قرار می‌گیرد.چارچوب جامع اشتهای ریسک در استراتژی شرکتی و فرهنگ ریسک بانک قرار می‌گیرد.

اجزای اشتهای ریسک

برای اینکه یک بانک بتواند از منافع اشتهای ریسک بهره‌مند شود باید 5 مرحله بیان شده در ادامه را تعریف نماید.

مفاد بیاینه اشتهای ریسک

مفاد بیانیه اشتهای ریسک۳ به عنوان بخشی از شناسایی اشتهای ریسک منتشر می‌شود. بخشاول این مفاد، محیط بیرونی کسب و کار برای بانک است. به طوری‌که در این محیط فرصت‌های پیش‌رو، حسن شهرت بانک و  رضایت‌مندی مشتریان دارای اهمیت است.

اولین عنصر از مفاد اشتهای ریسک، محیط بیرونی کسب و کار است که بانک در حال فعالیت است. دومین عنصر، عناصر داخلی نظیر فرهنگ ریسک بانک است و سومین عنصر، مفاد مدیریت ریسک مشتمل بر مسئولیت هیأت مدیره در مورداشتهای ریسک، تحمل و استراتژی است.

برای گروهی که اشتهای ریسک را بررسی می‌کنند، بررسی ریسک‌های اصلی و اثر آن بر توانایی بانک در دستیابی به اهداف  استراتژیک مهم است. اشتهای ریسک در بطن محیط مقرراتی، فرهنگ سازمانی و چارچوب عملیاتی طراحی می‌شود. اهداف استراتژیک از طراحی اشتهای ریسک عبارت هستند از:

• تداوم ابداعات بر مبنای تجربیات مشتریان

• ارائه خدمات اثر بخش با بهترین ارزش افزوده

• حداکثرسازی ارائه خدمات و استفاده بهینه از فرصت‌ها

• دستیابی به جایگاه بهترین در محیط

طراحی و محتوای اشتهای ریسک

در طراحی اشتهای ریسک باید به اینکه اطلاعات مربوط به ریسک چطور معماری اشتهای ریسک و تصمیمات مربوط به آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد توجه داشت. تیم مدیریتی باید از مهارت‌های لازم برای ارزیابی ریسک‌های پیش روی بانک برخوردار باشد.

در طراحی چارچوب اشتهای ریسک، هر ریسک به مجموعه ریسک‌ها مرتبط می‌شود و این ارتباط باعث می‌شود،ساختار مشابه برای مجموعه اشتهای ریسک ایجاد شود.برخی ازموارد مجموعه اشتهای ریسک نیاز به چارچوب خاص دارد نظیر استراتژی هدجینگ، نرخ بهره و ریسک بازار، مشتمل بر قیمت کالا، نرخ ارز و نرخ بهره.

در طراحی محتوای اشتهای ریسک، موارد زیر در نظر گرفته می‌شود:

• استراتژی‌ها و  چارچوب عملیاتی به‌روز می‌شود.

• گروه مدیریتی، برنامه استراتژیک سه ساله و بودجه‌بندی را تعیین می‌کند.

• موضوعات قابل بررسی برای مدیریت مشخص شده است.

• گروه ارزیابی ریسک تشکیل می‌شود.

• گزارش‌ها برای حسابرسان د اخلی و خارجی ارائه می‌شود.

• رهنمود اشتهای ریسک متناسب با ریسک‌های پیش‌روی بانک تهیه می‌شود.

کمیته مدیریت ریسک اشتهای ریسک را برای هر یک از ریسک های اصلیارزیابی خواهد کرد. اشتهای ریسک متناسب با نیازهای حاکمیت شرکتی و کمیته ریسک به‌روز می‌شود. این به روزرسانی شامل تعریف سطح نوسانات ریسک متناسب با کسب وکار است.

کمیته حسابرسی، کدهای حاکمیت شرکتی را با کدهای مدیریت ریسکو کنترل داخلی انطباق می‌دهد. کمیته فرآیند مدیریت ریسک را بازنگری می‌کند و بررسی می‌کند که چطور اشتهای ریسک توسط مدیریت اندازه‌گیری می‌شود. گروه مدیریت ریسک عملیاتی، ریسک‌های عملیاتی ناشی از عوامل داخلی و خارجی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

گروه ارزیابی ریسک بازار، اطلاعات مربوط به ریسک قیمت کالا،نرخ ارز، نرخ بهره و نوسانات قیمت سهام و سایر اطلاعات مربط به ریسک بازار را در اختیار کمیته اشتهای ریسک قرار می‌دهد. این گروه ریسک نقدینگی ناشی از عدم تناسب سررسید منابع مصارف را اندازه‌گیری نموده و استراتژی مناسب مدیریت نقدینگی را به کمیته اشتهای ریسک پیشنهاد می‌دهد. بنابراین انواع ریسک‌های مالی و غیر مالی اندازه‌گیری شده و به کمیته اشتهای ریسک ارائه می‌شود.

اجرای بیانه اشتهای ریسک

عناصر اصلی قرآیند مدیریت ریسک شامل موارد زیر است که توسط اعضای کمیته ریسک تهیه می‌شود:

• تعریف ریسک: تعریف ریسک بر اساس مدل کسب و کار

• تحلیل ریسک: دلایل اصلی ایجاد هر ریسک و اثر و احتمال رخداد آن

• بازنگری: ارزیابی مجدد ریسک

اشتهای ریسک در این فرآیند آستانه‌های پذیرش ریسک را برای مدیریت ریسک تهیه و ابلاغ می‌کند و به این ترتیب به کمیته ریسک در شناسایی و کنترل ریسک کمک می‌کند.

بررسی اشتهای ریسک در دوره زمانی مورد نیاز برای اجرای کسب و کار، اطلاعات اینکه چطور اشتهای ریسک اجرا شود را فراهم می‌کند.انواع ریسک‌های مورد بررسی شامل امنیت، تطبیق، تأمین مالی، قانونی و فن‌آوری اطلاعات. بررسی‌های اشتهای ریسک باید قسمتی از برنامه حسابرسی داخلی باشد.

مراحل اجرایی اشتهای ریسک در نهادهای مالی مختلف متفاوت است. مراحل کلی آن به شرح زیر است:

• شناسایی سهامداران و انتظارات آنها، تحلیل ریسک‌های مرتبط با استراتژی ها، انطباق و عملکرد

• انتشار سطح مورد انتظار اکسپوژر ریسک که منجر به ایجاد وضعیت اشتهای ریسک می‌شود که مجموعه‌ای از معیارهای کمی و کیفی را مشتمل می‌شود.

• تعریف دامنه قابل پذیرش از نوسان و نااطمینانی برای هر ریسک

• دامنه ریسک مرتبط با اکسپوژر ریسک و برنامه اجرایی برای پوشش ریسک‌های جاری در چارچوب اشتهای ریسک

• فرموله‌کردن اشتهای ریسک و ارائه آن به سهامداران

کنترل اثر اشتهای ریسک

اطلاعات آماده شده برای کنترل و مدیریت اشتهای ریسک، شامل، تعریف مدل کسب و کار، شناسایی ریسک‌های پیش‌روی بانک متناسب با مدل کسب وکار، اندازه‌گیری ریسک‌ها، گزارش به حسابرسان داخلی وخارجی، تعیین آستانه بحرانی برای هر ریسک و تهیه گزارش اشتهای ریسک است. این فرآیند به  مدیریت مناسب فرآیند اشتهای ریسک کمک می‌کند. کنترل هر ریسک ضروری بوده و عملکرد موفق مالی با مدیریت ریسک به واسطه تصمیم‌سازی هوشمندانه و  کنترل محیط به صورت اثربخش امکان‌پذیر است. بنابراین منافع زیادی در به هم تنیدگی و همراهی مدیریت ریسک و فعالیت اشتهای ریسک وجود دارد که اعتبار اشتهای ریسک یکی از قسمت‌های فرآیند مدیریت ریسک است.

حاکمیت اشتهای ریسک

مدیریت اشتهای ریسک، اهداف استراتژیک اشتهای ریسک را مشخص می‌کند، برنامه استراتژیک را فراهم می‌کند، آستانه‌های اشتهای ریسک برای هریک از اجزای ریسک فراهم می‌کند. اهداف استراتژیک اشتهای ریسک عبارت هستند از:

• کفایت سرمایه

• ارائه رشد درآمد با ثبات

• طراحی دستیابی به نقدینگی کافی و پایدار

• دستیابی به اعتماد سهامداران

اهداف ریسک استراتژیک پلی بین مدل کسب و کار و محدودیت‌های اشتهای ریسک بوده و به مدیریت ریسک‌های پیش‌روی کسب و کار به صورت روزانه کمک می‌کند. در واقع اشتهای ریسک، منعکس‌کنننده ماهیت ریسک‌هایی است که یک نهاد مالی به دنبال مدیریت آن است. بر این اساس، مشخص می‌شود که اهداف چیست استراتژی مناسب برای دستیابی به اهداف استراتژیک کدام است، چه تصمیماتی برای دستیابی به اهداف اتخاذ می‌شود و منابع چطور اختصاص داده می‌شود. نقش کمیته ریسک باید تصریح شده باشد و اینکه چه مسئولیتی در ارتباط با اشتهای ریسک دارند باید مشخص شده باشد.

جستارهای وابسته

• ریسک جامع سازمانی

• اهداف ریسک

• ساختار ریسک

• فرهنگ ریسک

• بودجه ریسک

• تحمل ریسک

پانویس/ پاورقی

منابع

• Basel II: (2006) International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards: a Revised Framework. https://www.bis.org/publ/bcbs107.htm
• Boghdadi, Nadine,(2015). Risk Appetite Statement, Make or break?,. Willis Risk Services.
• Deborah Hrvatin, (2017). Rissk appetite, Risk Tolerance, Risk Targets, Risk Limits, Communication through the organization,. Americas Head of Operational Risk, Deutsche Bank
• European Central Bank (2016).SSM supervisory statement on governance and risk appetite.
• Financial stability Board, (2013) Priciples for an effective risk Appetite framework. www. financialstabilityboard.org
• Hyde, Paul,. Liebert, Thorsten, and Wackerbeck, Philipp,(2009). A Comprehensive risk Appetite Framework for Bank, . WWW.booz.com
• Oliver K-J Hsieh,( 2015) Applying Stress tests to build a risk Appetite Framework. E. Sun Bank
• www.theirm.org

پیوند به بیرون

الگوهای ناوبری

رده